فارین افرز: بازگشت ایران به قدرت با محوریت پکن

یک سال شکست‌های پیاپی، راهبرد کلان ایران را از هم پاشیده است. نابودی تقریبی حماس در غزه، تضعیف شدید گروه شبه‌نظامی حزب‌الله در لبنان، و سقوط رژیم بشار اسد در سوریه، ایران را از ابزارهای نیابتی‌ای محروم کرده که مدت‌ها بر آن‌ها برای تهدید اسرائیل تکیه داشت. در نتیجه، اسرائیل توانست جنگ ۱۲ روزه علیه ایران را بدون نگرانی از گسترش منطقه‌ای پیش ببرد.

این جنگ، یکی از بنیان‌های بازدارندگی ایران را در هم شکست: این فرض که تهران می‌تواند به حملات مستقیم و آشکار به خاکش به‌طور مؤثر پاسخ دهد. از نظر عملی، این حمله پدافند هوایی ایران را نابود کرد، توان موشکی‌اش را کاهش داد، و برنامه هسته‌ای‌اش را به عقب راند.

جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد تا قدرت از دست‌رفته‌اش را بازیابد. اما تحولات منطقه‌ای پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل و تداوم وضعیت تهاجمی ارتش اسرائیل، شرایط را برای بازسازی قدرت تهران سخت‌تر کرده است. ایران نمی‌تواند در شرایط فعلی، بدون به خطر انداختن ثبات رژیم، پروژه‌هایی همچون بازسازی حزب‌الله یا شتاب گرفتن به‌سوی ساخت بمب اتم را دنبال کند.

تکیه بر پکن

در کوتاه‌مدت، محتمل‌ترین مسیر ایران تلاش برای بازسازی پدافند نظامی با اتکا به همکاری چین است. تا پیش از این، پکن از جانبداری مستقیم در خاورمیانه خودداری می‌کرد. اما با افزایش تنش میان اسرائیل و کشورهای عربی به‌ویژه پس از حملات سپتامبر اسرائیل به رهبران حماس در قطر ، چین ممکن است مسیر خود را تغییر دهد.

مانع دمشق

برکناری رژیم اسد در دسامبر گذشته و موضع ضدایرانی دولت جدید سوریه، یکی از موانع کمتر دیده‌شده برای استراتژی منطقه‌ای ایران است. سال‌ها، سوریه گذرگاه تسلیحاتی ایران به حزب‌الله بود. اکنون، احمد الشرقا (احمد الشراء)، رئیس‌جمهور جدید سوریه، صراحتاً اعلام کرده که نفوذ ایران در سوریه پایان یافته است و نیروهای نیابتی ایران را عامل بی‌ثباتی منطقه معرفی می‌کند.

با این حال، رژیم جدید در دمشق هنوز موفق به یکپارچه‌سازی کشور نشده است. ایران می‌تواند از شکاف‌های قومی و اجتماعی برای نفوذ مجدد استفاده کند، الگویی که در عراق و یمن نیز تجربه کرده است.

بن‌بست در ارسال تسلیحات

بدون مسیر زمینی از سوریه، ایران تنها دو گزینه برای ارسال سلاح به لبنان دارد: هوایی و دریایی؛ هر دو به‌شدت در معرض رهگیری اسرائیل هستند. با توجه به نفوذ عمیق اطلاعاتی اسرائیل در ساختار نظامی ایران، احتمال موفقیت این مسیرها پایین است. پس از حملات سال ۲۰۲۴ به حزب‌الله، ساختار رهبری این گروه فروپاشیده و احتمالاً مجبور به عقب‌نشینی خواهد شد.

خطرات گزینه هسته‌ای

ایران ممکن است به‌جای بازسازی شبکه نیابتی، به‌دنبال بازسازی بازدارندگی از طریق سلاح هسته‌ای باشد. با وجود حملات اسرائیل و آمریکا در ژوئن، تهران همچنان اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساخت چند بمب را دارد و از نظر فنی نیز قادر به تولید آن است.

اما این مسیر پرخطر است. برتری اطلاعاتی اسرائیل بدان معناست که هر گامی در جهت غنی‌سازی بیشتر می‌تواند با حمله جدید مواجه شود. حتی اگر ایران موفق به ساخت بمب شود، در نبود پدافند مؤثر، آن‌ها در برابر حملات آسیب‌پذیر خواهند بود. سلاح هسته‌ای بدون پدافند متعارف، به‌جای تضمین امنیت، می‌تواند عامل تهدید باشد.

ناتوانی در دفاع

ایران برای بازسازی بازدارندگی، باید ضعف‌های نظامی‌اش را جبران کند. در جنگ اخیر، موشک‌های ایران با وجود اصابت به شهرهای اسرائیل، در هدف قرار دادن مراکز استراتژیک ناکام ماندند. سیستم‌های دفاعی اسرائیل توانستند اکثریت آن‌ها را رهگیری کنند. پس از نابودی پدافند هوایی ایران، اسرائیل قادر بود به سامانه‌های موشکی ایران نیز حمله کند و قدرت پاسخ تهران را بیشتر تضعیف نماید.

نگاه به شرق

ایران نمی‌تواند بدون کمک خارجی، سامانه‌های پدافندی لازم را تأمین کند. روسیه شریک سنتی ایران است، اما روابطش با اسرائیل پیچیده است و جنگ اوکراین توان تأمین تسلیحاتی مسکو را کاهش داده. به‌رغم قرارداد خرید جنگنده‌های سوخو-۳۵، تنها دو فروند تحویل شده‌اند.

در این شرایط، چین بهترین گزینه برای تأمین تجهیزات نظامی است. سامانه HQ-9 چین می‌تواند جایگزینی برای S-300 روسی باشد. همچنین، ایران می‌تواند جنگنده‌های J-10 چینی را خریداری کند — جنگنده‌ای که در درگیری پاکستان و هند عملکرد مثبتی داشت.

فرصت خرید زمان

حتی اگر این تجهیزات نتوانند موازنه قدرت را تغییر دهند، می‌توانند هزینه حملات آینده علیه ایران را بالا ببرند و فرصت بازیابی داخلی را برای تهران فراهم کنند. هرچه فاصله زمانی با جنگ آینده بیشتر شود، ایران فضای بیشتری برای ترمیم توان دفاعی خود خواهد داشت.

ایران اکنون در تنگناست. یا باید به‌زحمت و در حالت تدافعی به بقا ادامه دهد، یا مسیر خطرناک دستیابی به سلاح هسته‌ای را در پیش گیرد. زیرساخت بازدارندگی ایران طی دو دهه گذشته اکنون از هم فروپاشیده و تا زمانی که نواقص نظامی متعارف برطرف نشوند، این کشور همچنان آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند.

←لینک خبر اصلی در فارین افرز